17 maja 2018 r., w murach Szkoły Podstawowej nr 9 im. Władysława Jagiełły odbyło się Seminarium naukowo-metodyczne na temat: Dzieci wojny i dzieci uchodźcy - o prawach dzieci z różnych perspektyw. Organizatorami seminarium były Zakład Teorii Wychowania i Deontologii Nauczycielskiej UKW w Bydgoszczy oraz Szkoła Podstawowa nr 9 w Bydgoszczy. Patronat nad spotkaniem naukowym objął JM Rektor UKW prof. dr hab. Jacek Woźny oraz Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty Marek Gralik.

Seminarium zgromadziło kilkadziesiąt osób zainteresowanych tytułową problematyką: naukowców, doktorantów, studentów, nauczycieli z bydgoskich szkół i rodziców. Powitanie gości rozpoczęło się muzycznym akcentem fortepianowym - temat z filmu Lista Schindlera zagrał Krzysztof Krause, nauczyciel ze SP nr 9 w Bydgoszczy. Otwarcia seminarium dokonała Hanna Wojciechowska-Świeciak - Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 9 w Bydgoszczy, a wprowadzenia w jego problematykę - dr Ewa Krause i dr Monika Nawrot-Borowska z Zakładu Teorii Wychowania i Deontologii Nauczycielskiej UKW w Bydgoszczy. Uroczyście odczytane zostały prawa dziecka.

Części pierwszej seminarium - obradom plenarnym przewodniczyła dr hab. Ewa Kubiak-Szymborska, prof. nadzw. UKW - kierownik Zakładu Teorii Wychowania i Deontologii Nauczycielskiej UKW w Bydgoszczy. Wykłady wygłosiły dwie prelegentki. O dziecięcej tożsamości zerwanej - rozważania wstępne mówiła prof. Maria Szczepska-Pustkowska z Uniwersytetu Gdańskiego, prezentująca wyniki swoich badań realizowanych wraz z prof. Małgorzatą Lewartowska-Zychowicz i dr Longiną Strumską-Cylwik. Drugi z wykładów pt. Gorsze dzieci - ukryty problem. Stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja w edukacji szkolnej wygłosiła dr Iwona Chmura-Rutkowska z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu - apelując do zebranych o edukację dla pokoju.

Drugą część seminarium stanowiła projekcja filmu dokumentalnego: W imię ich matek - historia Ireny Sendlerowej. Następnie uczestnicy obejrzeli fotografie i wysłuchali nagrań wspomnień dotyczących wojennego dzieciństwa mieszkańców Bydgoszczy. Prezentacja multimedialna pt. Wspomnienia wojennego dzieciństwa opracowana została przez mgr Katarzynę Mrotek i mgr Alinę Szmigiel z Biblioteki UKW w Bydgoszczy, w ramach projektu: Pamięć Bydgoszczan. Archiwum Historii Mówionej.

Projekcja filmu i prezentacja Archiwum Historii Mówionej były doskonałym wprowadzeniem do części trzeciej, jaką był panel dyskusyjny, zatytułowany Dzieci wojny i dzieci uchodźcy oraz ich prawa z perspektywy dzieci oraz młodzieży szkolnej i studenckiej. Moderatorkami panelu były Paulina Hetman, nauczycielka historii ze Szkoły Podstawowej nr 9 i dr Monika Nawrot-Borowska z Zakładu Teorii Wychowania i Deontologii Nauczycielskiej. W panelu brali udział uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 9 oraz Studentki z Koła Naukowego Wspierania i Kreowania Rozwoju Dziecka UKW. Wprowadzenie do panelu i jego zakończenie uświetniły muzyczne i taneczne występy uczniów klasy III ze Szkoły Podstawowej nr 9, przygotowane przez nauczycielkę Katarzynę Grzelczak. Nawiązywały one do problematyki praw dziecka i pokoju na świecie.

Seminarium towarzyszyła wystawa pt. Dzieci wojny - dzieci uchodźcy, na której prezentowane były prace - reprinty obrazów autorstwa Danuty Muszyńskiej-Zamorskiej poświęcone dzieciom wojny.

Podczas seminarium organizatorzy i prelegenci podkreślali, iż dzieciństwo to okres w życiu człowieka najczęściej kojarzący się z beztroską, zabawą i radością. Jednak dla dzieci, którym przyszło i przychodzi żyć w warunkach wojny i ludobójstwa, następuje całkowita, często gwałtowna, utrata dzieciństwa. Brak poczucia bezpieczeństwa, lęk, przemoc, utrata bliskich, ciągłe obcowanie ze śmiercią stają się częścią doświadczanego codziennie świata najmłodszych. Podobnie jest w przypadku dzieci uchodźców, które z powodów różnych prześladowań zmuszone są opuszczać swoje rodzinne domy i kraje, zdając się na pomoc nie zawsze uczciwych, obcych ludzi. Dzieciństwo dzieci wojny i dzieci uchodźców zostaje im odebrane i zniszczone jeszcze przed wejściem w dorosłość, pozostawiając głębokie rany w psychice. Rany, które często nigdy się nie zabliźnią.

Wielokrotnie podczas obrad i dyskusji padały twierdzenia, iż to zadaniem dorosłych jest uczynić wszystko, by dzieci miały możliwość radosnego i beztroskiego przeżywania swojego dzieciństwa. Dziecko, podobnie jak dorosły, jest właścicielem swoich praw i wolności. Należy zatem stale przypominać zapisane w Konwencji o Prawach Dziecka zasady, mówiące o tym, że dobro dziecka i jego ochrona jest najwyższym celem w traktowaniu człowieka - dziecka, które wymaga ochrony przed wszelkiego rodzaju przemocą (niewolnictwem, handlem ludźmi, wykorzystywaniem seksualnym, pracą przymusową, udziałem w działaniach zbrojnych).

Rok 2018 przebiega pod patronatem Ireny Sendlerowej. Z inicjatywą jego ustanowienia wystąpił Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak. 12 maja 2018 r. minęło 10. rocznica śmierci tej wybitnej działaczki społecznej, która z dużym poświęceniem działała na rzecz ratowania drugiego człowieka, niosąc pomoc potrzebującym i słabszym - dzieciom. W czasie II wojny światowej, narażając własne życie, jako kierowniczka referatu dziecięcego Rady Pomocy Żydom „Żegota” przyczyniła się do ocalenia z Holokaustu około 2500 żydowskich dzieci. Do końca swojego życia twierdziła, że mogła zrobić więcej. Stąd organizacja seminarium i prelekcja filmu Jej poświęconego była swoistym hołdem złożonym Irenie Sendlerowej, pozwalającym zapoznać się z jej działalnością i tym samym pochylić się nad prawami dziecka rozpatrywanymi w różnych kontekstach - np. wojny, uchodźctwa i z perspektywy różnych podmiotów - osób dorosłych, w tym odpowiedzialnych za procesy edukacyjno-wychowawcze oraz samych dzieci i młodzieży.

Celami seminarium było:

• podnoszenie świadomości podmiotów edukacji w zakresie kwestii związanych ze stanowieniem i przestrzeganiem praw dziecka;
• ukazanie problematyki praw dziecka w recepcji dzieci i młodzieży;
• upowszechnianie postaci, dzielności oraz odwagi Ireny Sendlerowej oraz przypomnienie idei korczakowskich dotyczących praw dziecka;
• stworzenie płaszczyzny dyskursu i budowania doświadczeń różnych podmiotów edukacji i wychowania na temat praw dziecka i ich przestrzegania w przestrzeni publicznej.

W odczuciu organizatorów i uczestników seminarium, cele te udało się podczas spotkania zrealizować.

W czasie dyskusji padła ze strony organizatorów i prelegentek propozycja przygotowania metodycznych materiałów posesyjnych, adresowanych do kadry nauczycielskiej, pedagogów i wszystkich zainteresowanych prawami dziecka oraz problematyką dzieci wojny i dzieci uchodźców. Materiały te służyć mają pogłębianiu wiedzy i podnoszeniu świadomości społecznej w temacie podjętym na seminarium, a także realizacji w tym zakresie zajęć dydaktycznych z dziećmi, młodzieżą i studentami. Materiały te zostały opublikowane na stronie Zakładu Teorii Wychowania i Deontologii Nauczycielskiej UKW.

Organizatorki Seminarium,
dr Monika Nawrot-Borowska i dr Ewa Krause